انواع بیماری‌های گیاه ارکیده (بررسی گونه‌های مختلف) و راه‌حل‌های پیشگیری درمانی  

ارکیده یکی از منحصر به فردترین گیاهان آپارتمانی موجود می‌باشد. زیبای این گیاه، هارمونی خاصی با محیط ایجاد می‌کند. با وجود نگهداری آسان ارکیده، بیماری‌های متعدد و نگران‌کننده نیز برای آن وجود دارد. این بیماری‌ها ممکن است سلامت گیاه شما را به شدت به خطر بیندازند. بنابراین باید به فکر پیشگیری و یا درمان آنها باشید تا سلامت گیاه خود را تضمین کنید. ما در این مقاله سعی کردیم تا به مهم‌ترین بیماری‌های گیاه ارکیده اشاره کنیم و راهکارهای پیشگیری درمانی در اختیار شما قرار دهیم. پس تا انتها همراه ما باشید.

عفونت‌های باکتریایی

• پوسیدگی نرم و قهوه‌ای باکتریایی (پکتوباکتریوم مانند اروینیا عمل می‌کند)

علائم: لکه‌های کوچک آغشته به آب روی برگ‌ها ظاهر شده و اغلب با هاله‌های زرد رنگ احاطه می‌شوند. در صورت عدم کنترل، عفونت به سرعت برگ‌‌ها و ریشه‌ها را پوشانده و به طور آهسته به داخل ریزوم‌ها یا پیازهای کاذب گسترش می‌یابد. این پوسیدگی مرطوب ممکن است بوی بدی داشته و ظاهری خیس از آب نیز به گیاه بدهد.

درمان: بلافاصله بافت عفونی را با استفاده از یک ابزار استریل بردارید. باکتری‌کش‌های حاوی فرآورده‌های آمونیوم چهارتایی مانند Physan یا ترکیبات مس را روی گیاهان آلوده و مجاور با رعایت دستورالعمل‌های برچسب (مس نباید روی دندروبیوم‌ها یا گیاهان گلدار استفاده شود) اسپری کنید.  همینطور می‌توانید از داروی خانگی پراکسید هیدروژن استفاده کنید. محل رشد را با محلول سفید کننده 10% ضد‌عفونی کنید.  گیاهان مجاور و همچنین آنهایی که بیمار هستند را با اقدامات مناسب درمان کنید.

جلوگیری: این بیماری از طریق پاشش آب منتقل می‌شود. بنابراین در صورت وجود بیماری، از آبیاری بی‌برنامه خودداری کنید. عوامل بیماری‌زا شرایط گرم و مرطوب را ترجیح می‌دهد. بنابراین اگر عفونت رخ داد، برگ‌ها را خشک نگه‌دارید، گردش هوا را افزایش دهید و دما و رطوبت را کاهش دهید. در صورت امکان، اسپری‌های پیشگیرانه دوره‌ای با ترکیبات مس به جلوگیری از عفونت، به ویژه در هوای گرم و مرطوب کمک می‌کند (مس را روی دندروبیوم‌ها استفاده نکنید). همیشه دستورالعمل‌های برچسب را دنبال کنید.

• لکه قهوه‌ای باکتریایی اسیدووراکس (همراه سودوموناس)

علائم: لکه قهوه‌ای باکتریایی، شایع‌ترین و شدیدترین بیماری فالنوپسیس است. علائم ممکن است در هر نقطه از برگ به صورت یک تاول کوچک و نرم و آغشته به آب ظاهر شوند. لکه آلوده در ابتدا به رنگ سبز کثیف، پخش می‌شود و سپس به هم می‌پیوندند. سپس لکه‌ها در نهایت قهوه‌ای یا سیاه شده و فرو رفته می‌شود. همچنین از برگ‌ها در این روند، مایعی مملو از باکتری به ویژه در زمان رسیدن لکه‌ها به نوک برگ ترشح می‌شود‌. این بیماری در هوای گرم بیشتر شایع می‌باشد.

درمان: فوراً بافت عفونی را با استفاده از ابزار استریل بردارید. باکتری‌کش‌های حاوی فرآورده‌های آمونیوم چهارتایی مانند فیسان یا ترکیبات مسی را روی گیاهان آلوده و مجاور با رعایت دستورالعمل‌های برچسب اسپری کنید (ترکیبات مس نباید روی دندروبیوم‌ها یا گیاهان گلدار استفاده شود). همینطور می‌توانید از داروهای خانگی هیدروژن استفاده کنید. محل رشد گیاه را با محلول سفید کننده 10% ضد عفونی کنید. گیاهان مجاور و همچنین گیاهان بیمار را با اقدامات مناسب درمان کنید.

پیشگیری: Pseudomonas cattleya یک پاتوژن منتقله از آب می‌باشد که شرایط گرم و مرطوب را ترجیح می‌دهد. برای پیشگیری از گسترش آن، رطوبت و دما را کاهش دهید. همچنین در صورت امکان آبیاری بی‌برنامه را متوقف کرده و تهویه هوا را نیز افزایش دهید.

• پوسیدگی سیاه ( پیتیوم و فیتوفتورا)

علائم: عفونت‌ها معمولاً از ریشه یا قسمت پایه پیاز کاذب (اندام ذخیره‌ای) شروع می‌شوند. اگرچه همانطور که می‌دانید، همه قسمت‌های گیاه به این بیماری حساس می‌باشند. این بیماری به سرعت به ویژه زمانی که دما و رطوبت بالا باشد، گسترش می‌یابد. همینطور پیازهای کاذب، ریشه‌ها یا ریزوم‌ها عفونت‌ها را به‌صورت سیاه مایل به ارغوانی، اغلب با مشخصه‌های واضح و تغییر رنگ در مرکز گیاه نشان می‌دهند. عفونت اغلب از ریشه‌ها شروع شده و ممکن است به سمت بالا به پایه پیاز کاذب یا برگ گسترش یابد. این اتفاق موجب می‌شود که برگ از گیاه با تکان خوردن جزئی بیوفتد. اما بهتر است بدانید که در نهال‌ها و گیاهان آپارتمانی، ممکن است لکه‌های کوچک مرطوب روی نهال ظاهر شده و سپس منجر به پوسیدگی و مرگ گیاه شود.

درمان: اگر گیاه ارزشمند نباشد، بهترین راه برای درمان دور انداختن آن می‌باشد. زیرا این بیماری بسیار مسری بوده و از گیاهی به گیاه دیگر به وسیله آب پخش می‌شود. در صورت آلوده شدن ارکیده به این بیماری اگر گیاه برای شما ارزشمند است،  آن را از سایر گیاهان خود جدا کرده و بافت آلوده را با یک ابزار استریل بردارید. سپس با یک قارچ کش مناسب مانند، Aliette Subdue یا Banrot  مطابق دستورالعمل‌های برچسب آن را آغشته کنید.

پیشگیری: گرما و رطوبت زیاد به گسترش این بیماری کمک می‌کند. از یک قارچ‌کش مناسب مانند Banrot ،Subdue یا Aliette به خصوص در دوره‌های فصلی بسیار گرم یا مرطوب، با رعایت دستورالعمل‌های برچسب استفاده کنید.

پوسیدگی پیاز، ساقه و ریشه

• پژمردگی فوزاریوم

علائم:  فوزاریوم، جریان رطوبت را از طریق سیستم عروقی گیاه مسدود می کند.

درمان:  اگر در گیاه ارکیده شما نوار ارغوانی مشهود بود، قسمت آلوده ریزوم و پیاز کاذب (اندام ذخیره‌ای) را دور بریزید. دقت کنید تا فقط قسمتی از گیاه که تغییر رنگ ارغوانی نشان نمی‌دهد را مجدداً جابجا کنید. گیاهان ضدعفونی شده را به یک قارچ کش مناسب مانند Cleary’s 3336 یا Medallion با توجه به دستورالعمل‌های برچسب آغشته کنید. در ضدعفونی کردن محل رشد و ابزارهای برش کوشا باشید. نکته‌ای که باید رعایت کنید این است که هر بار ابزار برش با بافت عفونی تماس پیدا کرد، قبل از برش بعدی باید آن را استریل کنید. در phalaenopsis و paphiopedilums گیاهان شدیداً آلوده را دور بریزید. سپس بافت‌های آسیب‌دیده و تمام ریشه‌های آلوده را بردارید و با یک قارچ‌کش مناسب مانند Daconil ،Heritage با رعایت تمام دستورالعمل‌های برچسب اسپری کنید.

پیشگیری: ابزارهای برش را پس از هر بار استفاده، ترجیحاً از طریق شعله استریل کنید. در phalaenopsis دمای مناسب و تهویه هوای درست به جلوگیری از وقوع بیماری کمک می‌کند.

• پوسیدگی یقه‌، بلایت جنوبی و  اسکلروتیوم

علائم: علامت اصلی بلایت جنوبی یا پوسیدگی یقه‌ای (پایین گیاه)، فرو ریختن و پوسیدگی سریع ریشه‌ها، پیازهای کاذب (اندام ذخیره‌ای) و قسمت‌های پایینی برگ‌ها می‌باشد. ریشه‌ها، پیاز‌های کاذب،  پایه برگ‌ها و قسمت پایین ساقه‌ها به رنگ زرد کرمی در می‌آیند. بافت آسیب دیده قهوه‌ای شده ‌که ناشی از تهاجم پاتوژن‌های ثانویه می‌باشد. در ادامه بافت آلوده فرو می‌ریزد و به سرعت می‌پوسد. این بیماری در نهایت مانند کمربند به گیاه ارکیده بسته شده و کل قسمت پایه گیاه را از بین می‌برد. برگ‌های آسیب دیده زرد و پژمرده شده و می‌میرند.
در ادامه روند بیماری، اسکلرویت‌های کوچک زرد یا خرمایی شبیه دانه‌های خردل روی بافت آسیب دیده تشکیل می‌شوند.

درمان: قسمتی از ریشه و برگ‌های آلوده را با استفاده از ابزار برش استریل بردارد. سپس گیاه باقیمانده را در یک قارچ‌کش مناسب مانند Medallion یا Pageant به دنبال دستورالعمل‌های برچسب آغشته کنید. همچنین محل رشد گیاه ارکیده را با محلول سفید کننده 10%  ضد عفونی کنید.

پیشگیری: برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری، بهداشت مناسب، تهویه هوای خوب و دمای پایین نیاز می‌باشد. این موارد تا حد زیادی به کاهش شیوع این بیماری نیز کمک می‌کند. همانطور که می‌دانید عامل بیماری‌زا در هوای گرم و رطوبت بالا، بیشترین فعالیت را دارد.

• پوسیدگی قهوه‌ای،  پوسیدگی ریشه قارچی  Rhizoctonia

علائم: پوسیدگی ریشه زمانی اتفاق می‌افتد که محیط گیاه غرقاب باشد. برای مثال زهکشی گیاه ارکیده ضعیف باشد و یا گیاهان بیش از حد آبیاری شوند. پوسیدگی زمانی ایجاد می‌شود که ریشه‌ها در اثر آسیب یا تجمع نمک در اثر آب سخت یا کود‌دهی بیش از حد آسیب ببینند. در این مرحله سطح قارچ Rhizoctonia solani افزایش می‌یابد. در گونه کاتلیاها، Rhizoctonia  این بیماری به آرامی از شبه پیازهای مسن‌تر به جوان‌تر حرکت می‌کند و سپس این شبه پیاز‌ها قهوه‌ای و سفت می‌شوند. در ادامه، ریشه‌های قسمت‌های مسن‌تر و آلوده گیاه می‌میرند.
Rhizoctonia در درجه اول یک بیماری ریشه می‌باشد، اما علائم را می‌توان در قسمت‌های هوایی گیاه نیز مشاهده کرد که شبیه آسیب ناشی از فوزاریوم می‌باشد. برگها زرد، چروکیده و در نهایت می‌ریزند و شبه پیازهای پیرتر از پایین به بالا قهوه‌ای می‌شوند.

درمان: قسمت آلوده گیاه را با استفاده از یک ابزار برش استریل بردارید. گیاه باقیمانده را با یک قارچ‌کش مناسب مانند Cleary’s 3336 ،Medallion ،Terrachlor یا Pageant به دنبال دستورالعمل‌های برچسب آغشته کنید. همچنین گیاه را با محلول سفید‌کننده 10% ضد عفونی کنید.

پیشگیری: مطمئن شوید که محیط گلدان گیاه شما مناسب باشد. همچنین سعی کنید که گیاه ارکیده را بیش از حد آبیاری نکنید. در صورت مشکوک بودن ارکیده به بیماری، گیاه را از گلدان خارج کرده و ریشه آنها را بررسی کنید. در صورت لزوم گلدانی مجدد تهیه کرده و آن را تعویض کنید. اگر گیاه خود را با آب سخت آبیاری می‌کنید، گلدان‌ آن را باید حداقل هر ماه شست‌وشو دهید تا از آسیب به ریشه‌ها جلوگیری کنید. بدین صورت که با آبیاری زیاد نمک‌های موجود در گلدان را حل کرده و سپس یک ساعت بعد برای خارج شدن نمک‌ها از گلدان،  آن را با آب شست‌‌و‌شو می‌دهید.

 لکه‌بینی برگ و گل ارکیده

• آنتراکنوز، کلتوتریکوم و گلومرلا

علائم: این بیماری قارچی، قسمت هوایی گیاه را آلوده می‌کند. برگ‌ها اغلب توسط این بیماری مورد حمله قرار می‌گیرند. در این بیماری نوک برگ‌ها قهوه‌ای می‌شود. همچنین روند بیماری از رأس برگ شروع می‌شود و به سمت پایه پیش می‌رود. لکه‌های قهوه‌ای تیره یا خاکستری روشن، گاهی اوقات به صورت حلقه‌های مرکزی یا نوارهای تیره متعدد در سراسر برگ ایجاد  می‌شوند. ناحیه آسیب‌دیده معمولاً مشخص و تا حدودی فرو رفته می‌باشد. همچنین اجسام اسپور (اندام تکثیر قارچ) در ناحیه آلوده رشد می‌کنند.
در ادامه این بیماری روی گل‌ها جوش‌های آبکی، سیاه یا قهوه‌ای ایجاد می‌کنند که معمولاً برجسته شده و در سطح زیرین کاسبرگ‌ها و گلبرگ‌های قدیمی‌تر دیده می‌شوند. لکه‌ها ممکن است ادغام شوند و کل گل را بپوشانند. پاتوژنی که معمولاً  با آنتراکنوز همراه است Colletotrichum gloeosporioides می‌باشد. پاتوژن دیگر Colletotrichum theobromicola می‌باشد که قبلاً به عنوان پاتوژن ارکیده گزارش نشده است. این پاتوژن باعث ایجاد لکه‌های کلروتیک (لکه‌های زرد) در سطح بالایی برگ می‌شود. گاهی اوقات یک نقطه فرورفته نیز در ادامه روند این بیماری وجود دارد.

درمان: با دنبال کردن دستورالعمل‌های برچسب، با قارچ‌کش مناسب حاوی مس، داکونیل، کلیریز 3336 یا پاگانت گیاه را اسپری کنید.

پیشگیری: برای پیشگیری از ابتلای گیاه ارکیده خود به این بیماری، باید به بهداشت گیاه، تهویه مناسب هوا و دمای پایین توجه کنید. در صورت امکان افزایش شدت نور نیز ممکن است به کاهش شیوع این بیماری کمک کند. این عامل بیماری‌زا در هوای گرم زمانی که نور کم و رطوبت زیاد است بیشتر فعال می‌باشد.

• لکه‌های برگی سرکوسپوروئیدها، گیگناردیا و فیلوستیتا و سپتوریا

علائم سرکوسپورا: عفونت ابتدا به صورت یک لکه زرد در سطح زیرین برگ ظاهر شده و بلافاصله پس از بروز عفونت، ممکن است ناحیه زرد-سبزی روی سطح بالای برگ مشخص شود. از آنجایی که لکه‌ها به شکل نامنظم روی برگ گسترش می‌یابند، گیاه کمی فرورفته و نکروز شده و لکه‌ها به رنگ قهوه‌ای مایل به ارغوانی تا سیاه مایل به ارغوانی در می‌آیند. این لکه‌ها در ادامه به شکل دایره‌ای یا نامنظم به بزرگ شدن ادامه داده و در نهایت ممکن است کل برگ را بپوشانند. برگ‌های آلوده معمولاً  به صورت زودرس از گیاه می‌ریزند، به خصوص اگر عفونت در نزدیکی پایه برگ شروع شده باشد.

علائم سودوسرکوسپورا: قارچ‌های سرکوسپوروئید در درجه اول باعث ایجاد لکه‌هایی روی برگ می‌شوند. بسته به گونه Pseudocercospora و رقم ارکیده، لکه‌های برگ می‌توانند بیضی تا تقریبا دایره‌ای باشند که نشان‌دهنده الگوی رشد کلنی قارچ می‌باشد. گاهی اوقات این لکه‌های دایره‌ای به رنگ بنفش تا سیاه بوده و با بزرگ شدن لکه‌ها، لکه‌های قهوه‌ای تا سیاه بیشتری ایجاد می‌شوند. گونه‌های دیگر Pseudocercospora باعث ایجاد لکه‌های کوچکتر و نامنظم معمولاً در تعداد زیاد می‌شود. زمانی که بخش‌های بزرگی از برگ بیمار می‌شود، یک الگوی موزاییک شکل کلی در سطح بالایی برگ ایجاد خواهد شد. سطح زیرین برگ معمولا با نقاط و هاگ پوشانده می‌شود ‌که اغلب با الگوهای بیماری در سطح بالایی برگ مطابقت دارد.

علائم گیگناردیا: اولین علائم عفونت گیگناردیا ضایعات ریز، بنفش تیره و کشیده روی هر دو سطح برگ می‌باشد. این ضایعات به موازات وریدها کشیده شده و به صورت رگه‌های بنفش یا نواحی الماسی شکل دیده می‌شوند. لکه‌ها اغلب با هم ترکیب شده و ضایعات نامنظم بزرگی را تشکیل می‌دهند که ممکن است قسمت بزرگی از برگ را تحت تأثیر قرار دهد. با افزایش سن گیاه، مرکز ضایعه بوجود آمده قهوه‌ای می‌شود. اجسام هاگ (اندام تکثیر قارچ) سیاه و برآمده در ناحیه آسیب دیده ایجاد شده که شبیه کاغذ سنباده‌ای می‌باشد. این بیماری بیشتر بر روی آسکوسانتروم‌ها و وانداها و هیبریدها تأثیر می‌گذارد. این بلایت با نام Phyllosticta نیز شناخته می‌شود. این نام‌ها برای دو مرحله جنسی متفاوت از یک قارچ استفاده می‌شود.

علائم Phyllosticta: لکه‌بینی از Phyllosticta ممکن است در هر نقطه از برگ یا شبه پیاز (اندام ذخیره‌ای) شروع شود. ضایعات بوجود آمده ریز، زرد و کمی فرورفته می‌باشند. همچنین در مرحله رشد گرد تا بیضی‌شکل شده و بیشتر فرورفته می‌شوند. توجه کنید که اگر عفونت روی برگ‌ها باشد، این مراحل تشدید می‌شود. با افزایش سن، لکه‌ها به قهوه‌ای تیره تبدیل شده و حاشیه کمی برآمده، قرمز تا بنفش مایل به سیاه ایجاد می‌کنند. در نهایت، ساختارهای هاگ سیاه و برآمده ریز در مرکز لکه‌ها ایجاد می‌شود. بهتر است بدانید که نقاط منفرد حدود نیم سانتی‌متر عرض دارند. برگ‌های آلوده ممکن است به صورت زودرس ریزش کنند. این سوختگی با نام Guignardia نیز شناخته می‌شود. این نام‌ها برای دو مرحله جنسی متفاوت از یک قارچ استفاده می‌شود.

علائم سپتوریا: لکه‌های ریز ممکن است روی هر دو سطح برگ به صورت ضایعات فرورفته و زرد شروع شوند. این لکه‌ها به بزرگ شدن ادامه داده و به ضایعات قهوه‌ای تیره تا سیاه، دایره‌ای یا نامنظم تبدیل می‌شوند. لکه‌ها ممکن است با هم ترکیب شوند و لکه‌های بزرگ و نامنظم روی برگ ایجاد کنند. برگ‌های آلوده به صورت زودرس از گیاه می‌ریزند.

درمان: با یک قارچ‌کش مناسب حاوی مس یا ترکیبات آمونیوم چهارتایی، داکونیل یا کلیریز، یا برخی از قارچ‌کش‌های بهتر مانند Heritage یا Pagaent با رعایت دستورالعمل‌های برچسب، روی گیاه ارکیده خود اسپری کنید.

پیشگیری: بهداشت گیاه و تهویه هوای محیط را به خوبی انجام دهید. همچنین برای جلوگیری از ابتلا‌ی ارکیده رطوبت برگ را کاهش دهید. آب روی برگ‌ها ممکن است منجر به عفونت گیاه شود. دقت کنید که اگر این قارچ به طور مداوم گیاه شما را مبتلا به بیماری می‌کند، اسپری‌های قارچ‌کش ماهانه ممکن است پیشگیری موثری در برابر آن داشته باشد.

• بوتریتیس پتال بلایت

علائم: این بیماری به صورت لکه‌های بسیار کوچک، سیاه یا قهوه‌ای روشن روی گل‌ها بروز می‌کند. همچنین امکان دارد که این  لکه‌ها بزرگ شده و کل گل را بپوشانند. اگر شرایط مرطوب باشد، احتمال دارد که قارچ خاکستری روی گل‌های به شدت آلوده یا پوسیده ظاهر شود.

درمان: گل‌های آلوده را جدا کرده و سپس آن را با قارچ‌کش مناسب مانند داکونیل اسپری کنید. برخی گزارش‌ها درمان خانگی، یعنی ترکیب جوش شیرین 1/2 قاشق چایخوری و حل کردن آن در 1 لیتر آب و اسپری کردن آن روی گل‌ها را توصیه می‌کنند. دقت کنید که همیشه دستورالعمل‌های روی برچسب را نیز دنبال کنید. این قارچ در محیط زندگی گیاه فراوان بوده و نمی‌توان آن را از بین برد.

پیشگیری: گل‌های آلوده را حذف کنید؛ زیرا آن‌ها منبع عفونت می‌باشند. عفونت ممکن است از طریق بهداشت مناسب،  افزایش گردش هوا، کاهش رطوبت و دمای پایین در شب برای مثال ۱۰ درجه سانتی‌گراد، کاهش یابد.

میکروقارچ، ویروس یا کنه‌های کوچک

همانطور که می‌دانید این بیماری به عنوان هر سه مورد از این اسم‌ها توصیف شده است.  اما ما هنوز در مورد دلایل بیماری و یا حتی علت وجودی این بیماری اطلاعات دقیقی در دست نداریم. تعدادی از کارشناسان می‌گویند که این بیماری توسط کنه‌های میکروسکوپی برویپالپوس ایجاد می‌شود و برخی دیگر معتقدند که این یک عفونت ویروسی می‌باشد. همچنین معتقدند که این بیماری از ویروس کلروتیک لکه یا ارکیده فلک توسط کنه‌های کوچک برویپالپوس ایجاد می‌شود.

علائم: به طور کلی در برگ‌ها، لکه‌های کلروتیک زرد را ایجاد شده و سپس لکه‌های زرد مشخص‌تری پدیدار می‌شود که می‌تواند به صورت رگه‌های زرد بلند گسترش یابد. سپس حفره‌های بسیاری ایجاد شده و در نهایت مناطق وسیعی از بافت مایل به خاکستری فرو می‌ریزد. این علائم بسیار مشابه علائم فروپاشی سلول‌های مزوفیلیک ناشی از آبیاری با آب سرد می‌باشد.

درمان: اگر فکر می‌کنید که عامل بیماری، کنه‌های عنکبوتی پهن یا کاذب هستند، در اولین نشانه لکه‌نگری کلروتیک، با سم‌کش با برچسب کنه‌های خانواده Tenuipalpidae و Tarsonemidae آن را اسپری  کنید. اگر تشخیص دادید که این بیماری یک میکروقارچ می‌باشد، این توصیه‌ها را برای گیاه ارکیده خود دنبال کنید. ابتدا با سمپاش‌هایی مثل Banrot plus Aliette  سپس Cleary’s plus Subdue و سپس Banrot plus Subdue روی گیاه خود اسپری کنید. فاصله زمانی این اسپری‌ها باید در تابستان 7 روز و در زمستان 10 تا 14 روز باشند. همچنین اسپری کردن آن‌ها باید طبق دستورالعمل برچسب روی آن باشد. بهتر است بدانید که ترکیب این قارچ کش‌ها باعث ایجاد یک اثر هم‌افزایی نیز می‌شود. پس تمام دستورالعمل‌های برچسب را دنبال کرده و از تجهیزات محافظ هم در هنگام کار با آن استفاده کنید.

سخن پایانی

همانطور که می‌دانید نگهداری ارکیده کار سختی نمی‌باشد. شما با رعایت کردن چند دستورالعمل ساده، می‌توانید گیاه خود را در محیطی بدون استرس نگهداری کنید. اما باید توجه داشته باشید که در صورت ابتلای گیاه ارکیده به بیمار‌های مختلف راه حل‌های مناسبی را برای رهایی از مشکل در نظر بگیرید. همچنین شما می‌توانید با شناخت مناسب از ای بیماری‌ها، راه‌های پیشگیری را نیز در دستور کار خود قرار دهید.